پیچ و مهره در نگاه اول ممکن است جز وسایل بسیار ساده محسوب شوند اما با کمی دقت به محیط پیرامون خود شاهد آن هستیم که بسیاری از وسایل اطراف ما بدون این وسیله هرگز به وجود نمیآمدند. امروزه بسیاری از وسایل و ماشین آلات صنعتی به کمک این وسیله ساخته میشوند و در تمامی صنایع مورد استفاده قرار میگیرد.
پیچ شش گوش به دلیل استحکام بالایی یکی از پرکاربردترین انواع پیچ ها در صنعت است. جهت استفاده از پیچهای شش گوش به وسایلی مانند آچار و یا آچار فرانسه نیاز است. به این نوع پیچها، پیچ سر شش گوش و یا پیچ آچارخور نیز میگویند.
پیچهای شش گوشی که امروزه تولید و عرضه میشوند، بر حسب سطح رزوه خود به دو دسته تقسیمبندی میشوند :
• تمام رزوه
• نیمه رزوه
از طرف دیگر جهت نصب این پیچها معمولا از مهرههای شش گوش استفاده میشود که این مهرهها دارای انواع گوناگونی هستند از جمله : مهره شش گوش، مهره شش گوش چاکدار، مهره شش گوش جوشی، مهره شش گوش بلند، مهره شش گوش واشردار، مهره شش گوش قفلی و …
با کمک این نوع مهرهها راحتتر میتوان از پیچهای شش گوش استفاده کرد و کارایی و ماندگاری آنها نیز تا حدودی افزایش مییابد.
کاربردهای پیچ شش گوش :
پیچ شش گوش امروزه کاربردهای فراوانی در زمینههای صنعتی و ساختمانی دارد از جمله :
• پتروشیمی
• صنایع نفت و گاز
• صنعت ساختمان (ساخت سوله، اسکلت فلزی، پل، ساختمانها و سازههای بزرگ و …)
• اتصلات انواع ماشین آلات (راهسازی، کشاورزی، تزریق و …)
• صنعت آب و فاضلاب
کاربردهای این پیچها امروزه بسیار گسترده است بطوری که برای مثال در بسیاری از سازههای فلزی بزرگ، استادیومهای ورزشی و همچنین ساختمانهای بلند و آسمانخراشها از آنها استفاده میشود.
پیچهای شش گوش در کارخانجات به دو روش تولید میشوند :
فورج گرم و فورج سرد. البته این کارخانجات دارای آزمایشگاههایی نیز هستند که در آنها پیچهای تولید شده را بر اساس آزمونهای تعیین گرید (شامل آزمایشهای تعیین سختی و کششی پیچ) دستهبندی و گرید بندی میکنند. هرچه درجه گرید پیچ بیشتر باشد، یعنی سختی و مقاومت آن بیشتر است به همین دلیل معمولا در پروژههای بزرگ و مهم ساختمانی و یا صنعتی از پیچهای شش گوش با درجه گرید بالا استفاده میکنند. مانند پیچهای شش گوش استیل که در پروژههای حساسی که در مناطق پرفشار و دارای درجه رطوبت هوای بالایی هستند، استفاده میشوند. و یا پیچهای شش گوش آهنی و یا فولادی که در بسیاری از صنایع و سازهها مورد استفاده قرار میگیرند.
از طرف دیگر از پیچهای شش گوش با گرید پایین جهت اتصالات نسبتا سبک فلزی و غیر فلزی استفاده میشود.
پرکاربردترین پیچهای شش گوش :
• کلاس 5.6 (معروف به آهن)
• کلاس 8.8 (معروف به پیچ خشکه)
• کلاس 9.8
• کلاس 10.9
• کلاس 12.9
البته گریدهای ذکر شده مطابق با استانداردهای DIN آلمان و سیستم متریک هستند. در سیستم آمریکایی پر کاربردترین پیچهای شش گوش در صنایع، دارای گرید و کلاسهای 1، 2، 5 و 8 هستند.
در مجموع هر چه عدد کلاس یا گرید پیچ های شش گوش بیشتر باشد، به این معنی است که میزان کربن در آلیاژ فولاد ساخته شده از آن بیشتر است و در نتیجه پیچ قویتر و جهت مصارف صنعتی قویتر و دارای استحکام بیشتری است.
درجه سختی پیچ شش گوش :
برای اینکه مشخص شود هر پیچ شش گوش در صنعت تا چه اندازه وزن را میتواند تحمل کند، بخش عدد صحیح را ضربدر 10 کنید تا مقدار وزنی که هر میلی متر از این پیچها میتوانند بر حسب کیلوگرم تحمل کنند مشخص شود. برای مثال اگر قصد خرید پیچ شش گوش با کلاس 9.8 دارید، با ضرب 10 * 9 براحتی می توان پی برد که این نوع پیچ میتواند میزان وزنی در حدود 90 کیلوگرم را تحمل کند.
اجزا تشکیل دهنده پیچ :
کاربرد پیچ :
پیچها در صنایع مختلف به دو دسته زیر تقسیم بندی نمود :
• پیچهای محکم کننده
• پیچهای انتقال حرکت
پیچهای محکم کننده :
همانگونه که از اسم آنها مشخص است به جهت اتصال دو قطعه به یکدیگر مورد استفاده قرار میگیرد. این نوع پیچها بیشترین کاربرد را در صنایع دارند و انواع و اقسام گوناگونی دارند.
پیچهای انتقال حرکت :
این پیچها به جهت انتقال حرکت و یا تبدیل کردن حرکات دورانی به حرکت مستقیم و یا کم و زیاد نمودن سرعت مورد استفاده قرار میگیرند
از دیگر ویژگیهای پیچها، خودکار و یا غیر خودکار بودن آنها میباشد. پیچهای خودکار به گونهای میباشند که بدون نیاز به مهره و با استفاده از دندانههای درشت و تیز خود جهت اتصال وسایلی از جمله چوب و پلاستیک که جنس نرمتری دارند مورد استفاده قرار میگیرند. اما پیچهای ساده یا غیر خودکار جهت اتصال و ثابت شدن نیازمند مهره میباشند. شناختهترین نوع این پیچها پیچهای شش گوش میباشد. از دیگر پیچهای غیر خودکار میتوان پیچهای استوانه، آلـن، اتاقی و یا جوشی را نام برد.
انواع رزوه پیــچ :
• رزوه ریز
• رزوه بسیار ریز
• رزوه درشت
• هشت رزوهای
• دوازده رزوهای
• شانزده رزوهای
• رزوه دندانه ارهای
• رزوه حلزونی
• رزوه آمریکایی
• رزوه چهار گوش
سر پیچ (head) :
سر پیچ از اهمیت بالایی برخوردار است. زیرا باز و بسته کردن پیچ از طریق سر پیچ انجام میشود. یکی دیگر از تفاوتهای پیچها در سر و یا تاج آنها میباشد که هر یک از آنها برای مصارف خاصی درست شده است. پیچهای دو سو، چهارسو، آلن خور، پنج پر و … از انواع مختلف آنها میباشد.
سر پیچها عموما دارای قطر بیشتر نسبت به ساقه پیچ هستند. دلیل این کار مانع شدن فرو رفتن کامل پیچ در قطعه میباشد. البته معدود پیچهایی هم مانند پیچ کالسکهای وجود دارد که سر پیچ حالت گنبدی شکل دارد و طراحی آن به گونهای میباشد که به طور کامل در قطعه فرو رود. این نوع پیچ جهت فرو رفتن در بتن ساخته شده است.
ساقـه پیـچ (shank):
بیشترین اندازه از یک پیچ در ساقهی آن میباشد. ساقه بخش استوانهای پیچ است که عموما بخشی از آن یا تمام آن (از سر پیچ تا انتهای ساقه) با توجه به کارایی پیچ رزوه میشود.
ساقهها با توجه به کاربردشان میتوانند به صورت استوانهی ساده و یا مخروطی شکل باشند. معمولا پیچهای خودکار که به صورت مستقیم داخل کار فرو میروند جهت وارد شدن در قطعه سر آنها تیز میباشد تا به راحتی وارد قطعه شوند اما ساقهای غیر مخروطی جهت وارد شدن مهره به داخل آنها و محکم شدن آن به وسیله چرخش در رزوههای تعبیه شده ساخته شده است.
مهره
مهره یکی از قطعاتی است که امروزه در اتصالات مختلف بکار میرود و وسیله ایست کوچک که بصورت گرد یا چند ضلعی ساخته میشود و مرکز آن توخالی است. از مهرهها عموما در جهت متصل کردن و چفت کردن پیچها استفاده کرد. مهرهها دو بخش درونی و بیرونی دارند که بخش بیرونی آنها معمولا ظاهر سادهای دارد ولی بخش درونی دارای مارپیچ است که به آن رزوه گفته می شود و پیچ هنگام سفت شدن در آن چرخانده میشود.
اصولا رزوه مهرهها متناسب با رزوه پیچها ساخته و تولید میشوند تا بتوان از آنها در کنار یکدیگر استفاده کرد و آنها را به یکدیگر پیچ کرد. امروزه در اتصالات از روشهای مختلفی استفاده میشود از جمله جوش، استفاده از میخ، چسب، پرچ و موارد دیگر اما استفاده از پیچ و مهره بنا به دلایل متعددی جزو بهترین تکنیکها و روشهای ایجاد اتصال میان سطوح و یا ورقههای مختلف است. به همین جهت در صنایع مختلف امروزه از پیچ و مهره در کناره یکدیگر استفاده میشود.
از جمله مهرههای متریک مخصوص صنایع سنگین که جهت اتصال با پیچهای شش گوش، استد بولت و آلن استفاده میشوند. مهرهها بر اساس نوع رزوه دارای دو نوع دنده ریز و دنده درشت هستند. لازم به ذکر است که بیشتر مهرههای موجود در کشورمان مطابق با استانداردهای DIN ساخته و تولید شدهاند.
واشـر
واشر (Washer) در اتصالات جهت توزیع بار پیچ و مهره بکار میرود و دارای شکل حلقهای بوده و معمولا از فلز و یا پلاستیک ساخته میشود. معمولا واشرها بین سرپیچ و روی مهرهها قرار میگیرند.
در واقع واشر به کاهش اصطحکاک میان پیچ و مهره کمک بزرگی میکند و به همین جهت امروزه از واشرها در بسیاری از اتصالات استفاده گستردهای میشود. البته امروزه کاربرد واشرها در صنایع تنها به این مسئله محدود نمیشود بلکه از مهمترین کاربردهای دیگری نیز دارند.
لازم به ذکر است که واشرها انواع گوناگونی دارند و دارای سایزهای مختلفی نیز هستند. از مهمترین و پر کاربردترین نوع واشرها میتوان به واشرهای حلقهای، لرزهگیر، بشقابی، تنظیم، چاکنت، موجی، ستارهای و … اشاره کرد. البته از لحاظ نوع کاربرد میتوان در یک دستهبندی کلی واشرها را به سه دسته تقسیم کرد :
• واشـر فنری (واشر قفل)
• واشـر تخت
• واشـر لاستیکی منجید دار
ضمنا واشرهای قفل که دارای کاربردهای گستردهای در صنعت هستند، دارای دندانههایی در داخل و یا بیرون از حلقه بدنه خود هستند که به آنها خار گفته میشود. از مهمترین موادی که از آنها جهت ساخت و تولید واشرها استفاده میشود میتوان به آلومینیوم، آهن، برنج، برنز، مس، فولاد و استیل، لاستیک اشاره کرد که هر کدام به منظور ساخت انواع خاصی از واشرها مورد استفاده قرار میگیرند.
در ضمن استاندارد اصلی واشرها در ایران، استاندارد DIN آلمان است و واشرها علاوه بر جنس موارد بکار رفته در ساخت آنها، بر حسب شرایط دیگری نیز مانند قطر داخلی، قطر خارجی، ارتفاع دندانهها، ضخامت دیواره بدنه شناسایی و خرید و فروش میشوند.
واشر لاستیکی منجید دار قیمت پایینی در بازار دارد، که برای مصارف صنعتی و تأسیساتی به کار میرود. واشر منجید با طراحی خاص خود باعث مقاومت بیشتر بین دو فلنج (اتصال پلیمری) میشوند. میتواند نسبت به نوع پلیمر و مواد اولیهی به کار رفته در آن، با ویژگیهای مختلفی مانند انعطاف پذیری، مقاومت، توان فیزیکی و … تولید شوند.
واشـر منجید دار
از قدیم تا حال لاستیک همیشه جزو کاربردی ترین لوازم زندگی ما بوده است. با هدف ایجاد استحکام بیشتر لاستیک، نخ الیاف مصنوعی یا کتان را در ساختار آن به کار می برند که به این نوع لاستیک، منجید می گویند. لاستیک منجید ویژگی های فراوانی دارد که می توان به افزایش تحمل گرما و مقاومت نسبت به اشعه های مخرب، کاهش انتقال حرارتی و جریانات الکتریکی، انعطاف پذیری زیاد و مقاومت در برابر خوردگی و فرسودگی اشاره نمود. واشر لاستیکی منجید دار با طراحی خاص خود باعث مقاومت زیاد بین دو فلنج (اتصال لوله) و جلوگیری از نشتی می شوند.
پلیمر سـازنده واشـر منجید دار
واشر منجید دار از پلیمری به نام آلاستومر ساخته شده است که به آن قابلیت ارتجاعی میبخشد. آلاستومر از دو واژهی «الاستو» (ارتجاعی) و «مر» (پلیمر) ساخته شده است که در لاستیک سازی استفاده میشوند. آلاستومرها به دو دسته ترموست (جنس آن با حرارت، سخت شده و قابلیت برگشت به حالت اولیه را ندارند) و ترموپلاستیک ( که با حرارت قابلیت ارتجاعی پیدا میکنند) تقسیمبندی میشوند. آلاستومرها ترموست به فرآیند پخته شدن (حرارت دهی و افزودن گوگرد یا سایر مواد معدنی) نیاز دارند.
واشـر لاستیکی منجید دار
واشر لاستیکی منجید دار میتواند نسبت به نوع پلیمر و مواد اولیهی به کار رفته در آن، با ویژگیهای مختلفی مانند انعطاف پذیری، مقاومت، توان فیزیکی و … تولید شوند.
انواع واشـر لاستیکی آببندی
واشر لاستیکی بدلیل مزایای منحصر به فردی که در آببندی دارد مورد استقبال تمامی صنایع قرار گرفته است. در واقع امروزه طیف گستردهای از پلیمرهای لاستیکی که هر کدام مزایای خاص خود را دارد در تولید واشر آببندی صنایع مورد استفاده قرار میگیرد.
به طور کلی ویژگیهای اساسی واشر لاستیکی را میتوان اینگونه بیان کرد :
• در دسترس بودن تولید انواع واشر لاستیکی متناسب با کاربرد فیزیکی، مقاومت شیمیایی، حرارتی و مکانیکی
• لاستیک را میتوان با لایهای از پارچه ترکیب کرد که اصطلاحا به آن واشر لاستیکی منجید دار میگویند.
• واشر لاستیکی را میتوان در انواع مختلف متریال، ضخامت، طول، عرض، رنگ و نوع برای رفع نیازهای آببندی تولید کرد.
واشر لاستیکی در محیطهای مختلفی مانند روغن، اسید، آب، هوا و … کاربرد دارند و بر اساس متریالی که گسکت لاستیکی دارد در این محیطها استفاده میشود. در واقع واشر لاستیکی را میتوان به گونههای متفاوتی تقسیم بندی کرد که ما در اینجا به رایجترین آن که بر اساس متریال است میپردازیم :
واشـر لاستیک نئوپرن
واشر لاستیکی کلروفرن که با نام رسمی نئوپرن شناخته میشود در محیطهای سخت کاربرد دارد. علاوه بر این گسکت لاستیکی نئوپرن در برابر روغن و سایر حلالها و همچنین آب و هوا مقاوم است.
واشر لاستیکی EPDM
این نوع واشر لاستیکی در اغلب صنایع مورد استفاده قرار میگیرد مقاومت در برابر گرما و نور خورشید از ویزگیهای اساسی این نوع واشر لاستیکی میباشد و بعبارتی خاص استفاده در تجهیزاتی است که در فضای باز قرار دارد.
واشر لاستیکی NBR
واشر لاستیکی ان بی آر یا واشر لاستیکی ضد روغن از معروفترین گسکت لاستیکی میباشد. از ویژگیهای بارز این نوع گسکت مقاومت در برابر روغن، بنزین و حلالهای مقاوم است. از کاربردهایی این واشر میتوان استفاده در شلنگهای سوخت، غلتکها و سایر محصولاتی که در آنها مقاومت روغن جزء ضروریات است نام برد.
واشر لاستیکی SBR
واشر لاستیکی اس بی آر از پرمصرفترین نوع گسکتهای لاستیکی است و تقریبا بخاطر نزدیکی به واشر ان بی ار میتواند به عنوان گزینه ارزان در مقابل آن استفاده کرد. از کاربردهایی که واشر لاستیکی اس بی آر دارد جهت مصارف فلنچها و محیطهای آب سرد و گرم میباشد.
واشر لاستیکی وایتون
گسکت لاستیکی وایتون viton لاستیک مصنوعی خاص با کاربرد تحمل حرارت بالا و مقاومت شیمیایی بالاست.
در مقایسه با واشر لاستیکی ان بی آر که مقاوم در برابر روغن و بنزین است واشر لاستیکی وایتون در برابر اسیدها، هیدروکربنها و … مقاوم است.
واشر لاستیکی منجید دار
گسکت لاستیکی منجید دار یا همان واشر لاستیکی نخ دار جزء واشر لاستیکی آببندی ارزان و پر مصرف است که بدلیل آببندی مناسب و ضربهگیری در محیطهایی که فشار به نسبت بالاتر است کاربرد دارد.